Η BP γκρέμισε τον Μοσαντέκ

Η ιστορία της Μέσης Ανατολής, ιδίως του σύγχρονου Ιράν, είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την εταιρική ιστορία της ΒΡ, πιο σωστά της Αnglo-Ρersian, όπως ήταν το «βαφτιστικό» της. Ολα άρχισαν με έναν τυχοδιώκτη, τον Γουίλιαμ Νοξ Ντ΄ Αρσι, πετυχημένο χρυσοθήρα στην Αυστραλία. Το 1901 ο φιλόδοξος Ντ΄ Αρσι γίνεται δεκτός στην αυλή του μεγάλου βεζίρη του σάχη της Περσίας, ο οποίος του δίνει άδεια εξερεύνησης σε μεγάλο μέρος της επικράτειας. Χωρίς δρόμους ή βαριά μηχανήματα, εκτεθειμένοι σε συνεχείς επιθέσεις νομάδων, οι άνδρες του Ντ΄ Αρσι μάταια τρυπούν την άμμο. Ωσπου το 1908, στο Ματζίντ ι Σουλεϊμάν της Νοτιοδυτικής Περσίας, ένας μαύρος πίδακας εκτινάσεται από τα έγκατα της γης. Είναι το πρώτο μεγάλο κοίτασμα στη Μέση Ανατολή. Λίγο προτού ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, βέβαιοι για την ύπαρξη πετρελαίου στη Μέση Ανατολή και διψασμένοι για νέες πηγές καυσίμων, οι Βρετανοί τραβούν στον χάρτη την περίφημη «Κόκκινη Γραμμή», με βάση τα πιθανά κοιτάσματα. Αργότερα η γραμμή αυτή θα αποτελέσει τα σύνορα του Ιράκ και θα πυροδοτήσει τουλάχιστον δύο πολέμους. Η εταιρεία του Ντ΄ Αρσι μετατρέπεται αυθημερόν σε εργαλείο της βρετανικής αυτοκρατορικής πολιτικής. Το 1914, σε μια πρωτοφανή συμφωνία με τον φιλόδοξο υπουργό Ναυτικών Γουίνστον Τσόρτσιλ (ο οποίος κατηγορήθηκε για «μίζα» χωρίς ποτέ να αποδειχτεί) αναλαμβάνει με απευθείας ανάθεση τον εφοδιασμό με πετρελαιοειδή ολόκληρου του βρετανικού στόλου. Η κυβέρνηση, πληρώνοντας 2 εκατ. στερλίνες, αποκτά το καθοριστικό μερίδιο της εταιρείας, το οποίο τελικά διατήρησε ως το κύμα αποκρατικοποιήσεων της Μάργκαρετ Θάτσερ το 1987. Μετά την έναρξη του πολέμου, και ενώ η ΒΡ ήδη γιγαντωνόταν με την απόκτηση ιδιωτικών διυλιστηρίων και στόλου από δεξαμενόπλοια, ο Τσόρτσιλ τής «χάρισε» το 1917 και την Βritish Ρetroleum Company, μια θυγατρική της γερμανικής Continental που είχε κατασχεθεί από το κράτος. Το αραβικό και περσικό πετρέλαιο έπρεπε να εξασφαλιστεί για το Στέμμα: στις ερήμους της Αραβίας στάλθηκε επί τούτου ένας νεαρός αραβόφιλος βρετανός ταγματάρχης, ο Τόμας - Εντουαρντ Λόρενς, για να ξεσηκώσει τους νομάδες κατά των Οθωμανών. Η εξέγερση πληρώθηκε με σεντούκια χρυσές λίρες και οδήγησε στη σταδιακή «απελευθέρωση» των περισσότερων σημερινών κρατών της Μέσης Ανατολής. Ο Λόρενς της Αραβίας, όπως έμεινε στην Ιστορία, έγινε θρύλος. Αλλά δεν άργησε να συνειδητοποιήσει, με πικρία, ότι δούλευε άθελά του για τα συμφέροντα της Shell και της Αnglo-Ρersian. Αραβες και Πέρσες σύντομα διαπίστωσαν ότι τους είχαν κοροϊδέψει: αντί για πραγματική ανεξαρτησία και έλεγχο των φυσικών τους πόρων, περιλαμβανομένου του υπεδάφους, έβλεπαν τις βρετανικές «αδελφές» να εκμεταλλεύονται τον πλούτο τους. Οι περήφανοι Πέρσες εξεγέρθηκαν πρώτοι: ο συνταγματάρχης Ρεζά Καν αυτοαναγορεύτηκε σάχης το 1925, αλλά η Κοινωνία των Εθνών, υπό την ασφυκτική πίεση του Λονδίνου, του απαγόρευσε το 1933 να εθνικοποιήσει την πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας του και να διώξει την ΑngloΙranian Οil, όπως λεγόταν πια η ΑngloΡersian, η σημερινή ΒΡ. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, το 1951, ο λαός του Ιράν εξέλεξε δημοκρατικά τον Μουχαμάντ Μοσαντέκ. Ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ στη διάρκεια της θητείας του ως πρωθυπουργού του Ιράν έγινε παγκοσμίως γνωστός για τον ρόλο του στην πετρελαϊκή κρίση της περιόδου 1951-1953. Τίποτα δεν φαινόταν ικανό να σταματήσει την εθνικοποίηση. Εκτός βέβαια από την αμερικανική CΙΑ. Με ένα καλοστημένο πραξικόπημα, το διαβόητο σχέδιο «Αίας», η «Κόμπανι» σε συνεργασία με τους Βρετανούς ανέτρεψε τον Μοσαντέκ και επανέφερε την εταιρεία στον περσικό «θρόνο» της. Μια ακόμη «χοντράδα» των Αμερικανών, από τις συνηθισμένες τους σε αυτήν την περιοχή του κόσμου (αλλά και σε πολλές άλλες, δυστυχώς). Ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ ήταν ένας κοσμικός πολιτικός με βαθιά μόρφωση, μετριοπαθής και δημοκρατικός. Εξελέγη πρωθυπουργός του Ιράν στις 6 Μαΐου του 1951. Χάρη στην κοινοβουλευτική δράση του είχε αναδειχθεί σε ήρωα εθνικών διαστάσεων για τους Ιρανούς, αφού τα είχε βάλει, με μεγάλη επιτυχία, με την αγγλοϊρανική εταιρεία πετρελαίου AIOC, μέσω της οποίας οι Βρετανοί επέβαλλαν την πολιτική θέλησή τους στο Ιράν.
Η αποφασιστικότητα και ο πατριωτισμός του Μοσαντέκ δεν άρεσαν, όπως ήταν φυσικό, στους Βρετανούς, αφού έχαναν τα κολοσσιαία κέρδη τους από το πετρέλαιο (το 1947 η εταιρεία είχε κέρδη 112 εκατομμυρίων δολαρίων, από τα οποία διέθεσε στο Ιράν τα...7!!!) αλλά και την πολιτική επιρροή τους στην περιοχή. Ετσι, στράφηκαν στην παλιά, αγαπημένη τους συνήθεια, την οργάνωση μιας συνωμοσίας για την ανατροπή του «ξεροκέφαλου» Ιρανού πρωθυπουργού. Τα «τζιμάνια» της CIA δεν θα μπορούσαν να μείνουν απ' έξω από τέτοια «τρελή φάση». Οι διαβόητοι Ντάλες μπράδερς (Αλεν και Τζον Φόστερ), ο επικεφαλής της CIA στη Μέση Ανατολή Κέρμιτ Ρούσβελτ (ανιψιός του Θίοντορ), ο Αμερικανός πρέσβης στην Τεχεράνη Λόιντ Χέντερσον καθώς και ο Βρετανός Γουντχάους, σε συνεργασία με διεφθαρμένους Ιρανούς, έστησαν την πλεκτάνη. Η πρώτη προσπάθειά τους απέτυχε. Αλλά, ως γνήσια καθάρματα, επέμειναν: το δεύτερο πραξικόπημα που οργάνωσαν είχε αποτέλεσμα τη σύλληψη του Μοσαντέκ, ο οποίος πέθανε λίγα χρόνια αργότερα, ξεχασμένος, σε κατ' οίκον περιορισμό. Ευγνωμονούσα η Βritish Ρetroleum, που από το 1954 παίρνει το σημερινό της όνομα, παραχώρησε στους νέους συνεταίρους της, τις πέντε μεγαλύτερες πετρελαϊκές των ΗΠΑ, το 40% των περσικών κοιτασμάτων. Το περσικό μονοπώλιο της ΒΡ γίνεται έτσι ολιγοπώλιο, από το οποίο ο μόνος που λείπει είναι ο λαός του Ιράν, καταπιεζόμενος από το ολοκληρωτικό καθεστώς του σάχη Ρεζά Παχλεβί. Οι Πέρσες δεν συγχώρησαν ποτέ αυτό το πραξικόπημα. Θα χρειαστεί να περάσουν 26 ολόκληρα χρόνια ωσότου η ισλαμική επανάσταση του αγιατολάχ Χομεϊνί ξεκαθαρίσει το θέμα της ιδιοκτησίας του ιρανικού πετρελαίου. Οπως έκανε, οκτώ χρόνια νωρίτερα, το 1971, ο συνταγματάρχης Καντάφι στη Λιβύη, όπως κάνουν και σήμερα ο Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα και ο Εβο Μοράλες στη Βολιβία.