Τα ιερά μέρη των σαμάνων στη Βαϊκάλη

Γενέτειρα του σαμανισμού είθισται να θεωρείται η κεντρική και βόρεια Ασία, ενώ ιερό κέντρο των σαμάνων του βόρειου ημισφαιρίου, το νησί Ολχόν στη Βαϊκάλη. Λόγω της απομόνωσής του, το Ολχόν αποτέλεσε το τελευταίο προπύργιο των μάγων-ιερέων της βόρειας Ασίας. Εδώ έβρισκαν καταφύγιο οι σαμάνοι της Μογγολίας κατά τη διάρκεια των διώξεών τους την εποχή Τζένγκις Χαν, και αργότερα οι σαμάνοι από τη Μπουριάτια, την εποχή της εξάπλωσης του Βουδισμού στην Μπουριάτια τον 18ο αιώνα. Στο νησί Ολχόν και στις ακτές της Βαϊκάλης υπάρχουν μέχρι σήμερα πολλοί ιεροί τόποι στους οποίους πραγματοποιούνται παραδοσιακές τελετές και θυσίες. Εκεί που πηγάζει ο ποταμός Ανγκαρά (στην Ανατολική Σιβηρία) βρίσκεται ο μικρός βράχος Κάμεν (Λίθος) των Σαμάνων, ο βυθός γύρω από τον οποίο είναι γεμάτος από νομίσματα. Στην αρχαιότητα οι ντόπιοι απέδιδαν στον Λίθο των Σαμάνων θαυματουργές ιδιότητες, πραγματοποιούνταν εδώ τελετές και θυσίες, και δίνονταν όρκοι, για να αρθεί μια άδικη κατηγορία ή να προασπιστεί η τιμή. Έτσι λοιπόν, κάποιον που ήταν ύποπτος για αδίκημα τον άφηναν τη νύχτα στο βράχο και αν μέχρι πρωί δεν είχε πεθάνει από το κρύο ή δεν είχε πνιγεί, οι κατηγορίες αποσύρονταν. Το ακρωτήρι Ρίτι (Όρυγμα) βρίσκεται στη δυτική όχθη της Βαϊκάλης. Για τον ντόπιο πληθυσμό το μέρος αυτό είναι ιερό και απαγορευμένο για επισκέψεις. Δεν υπάρχουν εδώ ούτε οικισμοί, ούτε βλάστηση, στο συγκεκριμένο σημείο τελειώνει ο αυτοκινητόδρομος και δεν υπάρχει καν ένα μονοπάτι που να οδηγεί στην ακτή. Οι κάτοικοι αποφεύγουν συστηματικά τις επισκέψεις στο ακρωτήρι Ρίτι, αποκαλώντας το συχνά καταραμένο μέρος. Αξίζει να προστεθεί πως το ακρωτήρι αυτό συμπεριλαμβάνεται στην προστατευόμενη περιοχή Βαϊκάλης-Λένσκι και προκειμένου να αποβιβαστεί κανείς στην παραλία είναι απαραίτητη ειδική άδεια από τις αρχές. Το ακρωτήρι Χομπόι (στη γλώσσα της Μπουριάτια χομπόι σημαίνει κυνόδοντας), είναι το βορειότερο στο νησί Ολχόν. Ο βράχος μοιάζει με αιχμηρό κυνόδοντα, ενώ αν τον παρατηρήσει κανείς από τη μεριά της θάλασσας, το περίγραμμά του θυμίζει γυναικείο προφίλ, ανάλογο με εκείνο που σκάλιζαν στην πλώρη στις αρχαιοελληνικές γαλέρες. Η τοπική ονομασία του βράχου είναι Ντέβα (Παρθένα). Σύμφωνα με τον θρύλο της Μπουριατίας, οι Τενγκρί (σαμάνοι της Βαϊκάλης) μεταμόρφωσαν σε πέτρα μια ζηλιάρα γυναίκα η οποία ζήτησε να της δωρίσουν ένα ίδιο παλάτι με εκείνο του συζύγου της. Τον τελευταίο καιρό το ακρωτήρι Χομπόι έχει γίνει μέρος που επιλέγουν πολλοί για διαλογισμό. Ο τόπος αυτός είναι ξεχωριστός για την ηχώ που αντανακλάται στον μοναχικό βράχο. Μπορεί εδώ κανείς να συναντήσει και σπάνια απολιθωμένα φυτά, ενώ το χειμώνα να περιδιαβεί τις σπηλιές με τον πάγο που έχει πετρώσει και τους διάφανους σταλακτίτες. Στα βράχια του ακρωτηρίου, στο επίπεδο του νερού, υπάρχουν κοιλότητες που το μήκος τους φτάνει τα 22 μέτρα. Ένα από τα πιο μυστηριώδη μέρη της Βαϊκάλης είναι ο βράχος Σαμάνκα στο ακρωτήρι Μπουρχάν, ο οποίος άλλοτε ονομαζόταν «Λίθος-Ναός». Έχει σχηματιστεί από λευκό μάρμαρο, γρανίτη και χαλαζία. Οι πρώτοι εξερευνητές της Βαϊκάλης και μεταξύ αυτών ο διάσημος για τις δραστηριότητές του, Βλαντίμιρ Όμπρουτσεφ, είχαν επισημαίνει ότι το μέρος αυτό προκαλεί έναν έντονο δεισιδαιμονικό φόβο στους κατοίκους της Μπουριάτια. Κανείς, εκτός από τον σαμάνο, δεν είχε δικαίωμα να προσεγγίσει το απαγορευμένο μέρος. Αν δε, αυτό ήταν αδύνατο, τότε τύλιγαν στις οπλές των αλόγων τσόχες και υφάσματα προκειμένου το ποδοβολητό να μην διαταράξει την ηρεμία του κυρίου της Βαϊκάλης.

Τον βράχο διαπερνά ένα σπήλαιο μήκους 12 μέτρων και πλάτους 4,5 μ. Το σπήλαιο αυτό έγινε κέντρο τελετουργικής λατρείας. Οι άνθρωποι στη Μπουριάτια είναι βέβαιοι πως στο σπήλαιο Σαμάνκα κατοικεί ο Εζίν (στην τοπική γλώσσα σημαίνει θεότητα), ο εξουσιαστής της Βαϊκάλης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων του συνοικισμού Χουνζίρ που βρίσκεται κοντά στο ακρωτήρι Μπουρχάν, επί αιώνες το σπήλαιο επισκέπτονταν σαμάνοι πολλών λαών, από αυτούς που είχαν εγκατασταθεί στην αρχαία Σιβηρία. Οι ιερείς σαμάνοι πραγματοποιούν μέχρι σήμερα στο σπήλαιο τελετές οι οποίες συνδέονται με την κάθαρση του πατρογονικού κάρμα και την απαλλαγή από τις κατάρες. Μεγάλη έλξη για όσους έχουν εντρυφήσει στα όσα σχετίζονται με τα τελετουργικά των σαμάνων μοναχών, ασκεί το Μπογκατίρ (σημαίνει ήρωας του έπους), το ακρωτήριο του μεγαλύτερου νησιού της Βαϊκάλης, Ολχόν. Η ονομασία του ακρωτηρίου σύμφωνα με τους θρύλους, είναι Ογκνιόνι (πύρινο), και συνδέεται με το ότι οι πρώτοι ταξιδιώτες που κατέπλευσαν στο νησί στα τέλη του 16ου αιώνα, είδαν ξαφνικά μια τεράστια στήλη φωτιάς η οποία υψωνόταν μπροστά τους από τα νερά της Βαϊκάλης προς τον ουρανό. Το πύρινο τείχος σαν να μην επέτρεπε σε ξένους την άφιξη στην ιερή γη του νησιού. Οι σαμάνοι της Μπουριάτια πραγματοποιούν εδώ τελετές, σχετικές με την επίκληση των ισχυρών στοιχείων της φύσης, δηλαδή της φωτιάς του αέρα και του νερού. Ως το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα επικεφαλής και πρεσβύτεροι των ντόπιων φυλών συνηθιζόταν να φέρνουν στο ακρωτήρι τα νεογέννητα αγόρια. Θεωρείτο, πως μεταβαίνοντας σε αυτό το μέρος, ο μελλοντικός ηγέτης ή πολεμιστής αποκτά ιδιαίτερη φυσική και πνευματική δύναμη, όπως και μακροζωία.