Βρετανικά σχέδια για δημιουργία Συνομοσπονδίας Κρατών της Βαλκανικής

Σχέδια για τη δημιουργία Συνομοσπονδίας Κρατών της Βαλκανικής, όπου θα μετείχε και η Ελλάδα, καθώς και της Παραδουνάβιας λεκάνης, εκπονούσε ήδη το 1943 η Βρετανία και άλλες Δυτικές δυνάμεις, προκειμένου να σταματήσουν την κάθοδο της Σοβιετικής Ένωσης στο Νότο.

Το 1940, ο Τσώρτσιλ με την υποστήριξη των ΗΠΑ, διατύπωσε την ιδέα της δημιουργίας της Βαλκανικής – Παραδουνάβιας Ομοσπονδίας. Ενός «μπλοκ» κρατών της Βαλκανικής και των παραδουνάβιων χωρών που θα στρέφεται ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Στην Ομοσπονδία, θα έπρεπε να ενταχθούν η Βουλγαρία, η Γιουγκοσλαβία, η Τουρκία, η Ελλάδα, η Αλβανία και η «Μακεδονία». Η Ομοσπονδία θα ήταν μια ανεξάρτητη κρατική οντότητα, υπό την εποπτεία της Μεγάλης Βρετανίας.

Ένα από τα πρώτα βήματα στην οργάνωση του αντισοβιετικού μπλοκ, ήταν η δημιουργία της προσωρινής  «Ομοσπονδίας Πολωνίας – Τσεχοσλοβακίας», το Νοέμβριο του 1940 από τις εξόριστες κυβερνήσεις των χωρών αυτών στο Λονδίνο. Μετά τον πόλεμο, η Αγγλία προγραμμάτιζε να συμπεριλάβει στην Ομοσπονδία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, ίσως, ακόμα και την Αυστρία. Το δεύτερο βήμα για το σχηματισμό του αντισοβιετικού μπλοκ, ήταν το Σύμφωνο πολιτικής συμμαχίας, που υπεγράφη τον Ιανουάριο του 1942, μεταξύ των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή στο Λονδίνο, υπεγράφη η πολωνο –τσεχοσλοβακική συνθήκη για τη δημιουργία μιας άλλης Ομοσπονδίας, της Κεντρο-Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τεράστιο ρόλο στα σχέδια για τη δημιουργία της Βαλκανικής – Παραδουνάβιας Ομοσπονδίας, έπαιξε το Βατικανό. Ο Πάπας Πίος ΧΙΙ, ήταν ένθερμος αντικομμουνιστής. Ο ίδιος υποστήριξε ανοιχτά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Την ιδέα του Τσώρτσιλ για τη δημιουργία Βαλκανικής – Παραδουνάβιας Ομοσπονδίας, ο Πίος ΧΙΙ την έκανε δεκτή με ενθουσιασμό. Σύμφωνα με τον Ποντίφηκα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία θα έπρεπε να κυριαρχεί στη διοίκηση αυτής της Συνομοσπονδίας.

Επίσης, ο ηγεμόνας της Ουγγαρίας, Miklos Horthy (Μικλός Χόρτι), αντιβασιλέας με ουσιαστικά απεριόριστη εξουσία στη χώρα, ήδη από τα τέλη του 1942, είχε αρχίσει διαπραγματεύσεις με τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ για την έξοδο της χώρας του από τον πόλεμο. Στις 30 - 31 Ιανουαρίου 1943 στην πόλη Άδανα στην Τουρκία, ο Ουίστον Τσώρτσιλ συναντήθηκε με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ινονού, ο οποίος, σύμφωνα με τον πρέσβη της Ουγγαρίας στην Άγκυρα Ινός Βέρνλε, επανέλαβε την ιδέα του Τσώρτσιλ για τη δημιουργία μιας «Βαλκανικής Ομοσπονδίας».

Ο Τσώρτσιλ, σε γενικές γραμμές μιλούσε για τον πιθανό σχηματισμό τριών ομάδων κρατών μετά το τέλος του πολέμου: Της Βαλτικής, της Κεντρικής Ευρώπης και της Νότιας Ευρώπης (Σχέδιο Μπένες). Τις αστυνομικές λειτουργίες σε αυτές τις περιοχές, θα τις αναλάμβανε ένας γιγάντιος αγγλο–αμερικανικός αεροπορικός στόλος.

Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1943, το σχέδιο βρίσκονταν πολύ κοντά στην πραγματοποίηση του. Η κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους της Ιταλίας, θα μπορούσε να προκαλέσει τη μεταστροφή προς την πλευρά των Δυτικών συμμάχων, των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Αλβανίας και, ενδεχομένως, της Γιουγκοσλαβίας. Είναι σαφές, ότι η δημιουργία του νέου «φράγματος», μιας ιδιόμορφης «ουδέτερης ζώνης» (buffer zone) στην Κεντρική Ευρώπη, θα εμπόδιζε την προέλαση του Κόκκινου Στρατού προς τη Δυτική Ευρώπη.

Γιατί τελικά δεν αποδείχθηκε λειτουργικό το σχέδιο αυτό των πολλών σταδίων των Τσώρτσιλ και Πίου ΧΙΙ; Διότι στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, ανακοινώθηκε η άνευ όρων συνθηκολόγηση της Ιταλίας. Ο βασιλιάς παρέδωσε τη χώρα στους Συμμάχους. Ταυτόχρονα, ένα τάγμα γερμανών αλεξιπτωτιστών κατέλαβε το Επιτελείο της Ιταλικής Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης. Τρεις ημέρες αργότερα, απελευθερώθηκε ο δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος μέχρι τότε κρατείτο φυλακισμένος. Τα γερμανικά στρατεύματα, μέσα σε λίγες ημέρες, κατέλαβαν χωρίς μάχη, σχεδόν όλη την Ιταλία.

Αν και έμειναν χωρίς καμία βάση στη χερσόνησο των Απεννίνων, οι Τσώρτσιλ και Πίος ΧΙΙ, δεν εγκατέλειψαν την ιδέα της δημιουργίας της Βαλκανικής – Παραδουνάβιας Ομοσπονδίας. Στο σημείο όμως αυτό, παρενέβη ο προελαύνων στην Ανατολική Ευρώπη  Κόκκινος Στρατός. Στις 31 Αυγούστου 1944, τα ρωσικά τανκ εισήλθαν στο Βουκουρέστι, στις 16 Σεπτεμβρίου, στη Σόφια, στις 20 Οκτωβρίου, στο Βελιγράδι, και στις 13 Φεβρουαρίου 1945, στη Βουδαπέστη.

Αμέσως μετά τη Διάσκεψη της Γιάλτας (4-11 Φεβρουαρίου 1945), όπου θάφτηκε οριστικά η ιδέα της Βαλκανικής – Παραδουνάβιας Ομοσπονδίας, το Πατριαρχείο της Μόσχας κυκλοφόρησε δήλωση του Πατριάρχη Αλέξιου, στην οποία ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΡΟΕ) εξέφραζε «τη μέγιστη ικανοποίηση και χαρά» για την έκβαση της διάσκεψης. «Τέθηκε –σημείωσε- ένα γερό θεμέλιο για το μέλλον της ειρήνης σε όλο τον κόσμο. Αυτό ακριβώς για το οποίο η Εκκλησία προσεύχεται αδιαλείπτως, δηλαδή «για την ειρήνη σε όλο τον κόσμο», φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον. Θα σπάσει ολοκληρωτικά και θα συντριφτεί «… αυτή η σφύρα, που εκτυπούσεν ανελέητα όλην την γην…» (Ιερ. 50,23),  ο βίαιος και επιθετικός γερμανικός φασισμός. Και όχι μόνο από τη δύναμη των γενναίων στρατιωτών των συμμαχικών κρατών, αλλά και με τη σοφία του Μεγάλου Στάλιν και των Αρχηγών των κυβερνήσεων των Συμμάχων μας».