Οι Πολωνοί κρατούν ανοικτή την υπόθεση του εγκλήματος στο Κατίν

Η Πολωνία δεν είναι ικανοποιημένη από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για την «υπόθεση Κατίν» που αφορά τις εκτελέσεις Πολωνών στρατιωτικών από τις σοβιετικές υπηρεσίες καταστολής. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εξέδωσε στις 21 Οκτωβρίου την πολυαναμενόμενη απόφαση για την υπόθεση του Κατίν, η οποία πάντως αποδείχθηκε ασαφής. Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Ρωσία παραβίασε τις υποχρεώσεις της κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης που αφορούσε την εκτέλεση το 1940 χιλιάδων πολωνών αιχμαλώτων από τις δυνάμεις της Λαϊκής Επιτροπής Εσωτερικών Υποθέσεων (NKVD). Ταυτόχρονα, όμως, δεν την υποχρέωσε να επαναλάβει τις έρευνες.

Οι Πολωνοί εμπειρογνώμονες δηλώνουν βέβαιοι ότι αν στη συγκεκριμένη υπόθεση δεν μπει μια τελεία, αυτή θα συνεχίσει να αμαυρώνει τις σχέσεις της Βαρσοβίας με τη Μόσχα. Οι Ρώσοι νομικοί από την πλευρά τους θεωρούν ότι οι ρωσικές αρχές, για ιδεολογικούς λόγους, δεν έχουν συμφέρον να οδηγήσουν τις έρευνες ως το τέλος.

Η τελική απόφαση που εξέδωσε η Μεγάλη Συνέλευση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου σε μια από τις πιο ηχηρές αγωγές κατά της Ρωσίας, δηλαδή των καταγγελιών των συγγενών των θυμάτων του Κατίν, απεδείχθη ευνοϊκή για τη Μόσχα.

Για τους εξής λόγους:

Το Δικαστήριο δεν αναγνώρισε τη Ρωσία ως υπαίτιο για την παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα («Απαγόρευση της απάνθρωπης είτε μειωτικής για την αξιοπρέπεια συμπεριφοράς»). Οι ενάγοντες, δηλαδή οι οικογένειες των εκτελεσθέντων κοντά στο Σμολένσκ πολωνών αξιωματικών, είχαν αναφέρει ότι «δοκιμάζουν αισθήματα έντονης οδύνης λόγω της αδιαφορίας των ρωσικών αρχών στις προσπάθειές τους να βρουν πληροφορίες για την τύχη των συγγενικών τους προσώπων». Οι δικαστές έφτασαν στο συμπέρασμα ότι μέχρι τον Μάιο του 1998, όταν η Ρωσία επικύρωσε τη Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, «δεν υπήρχαν πλέον αμφιβολίες σχετικά με το τι συνέβη στους πολωνούς αιχμαλώτους». «Παρότι δεν βρέθηκαν όλες οι σοροί, ο θάνατός τους επιβεβαιώθηκε από τις σοβιετικές, ενώ κατόπιν και από τις ρωσικές αρχές, και κατέστη ένα ιστορικό γεγονός», αναφέρεται στην απόφαση του Δικαστηρίου.

Το Δικαστήριο αρνήθηκε να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της έρευνας που πραγματοποίησαν οι ρωσικές αρχές για την υπόθεση Κατίν. Η Γενική Στρατιωτική Εισαγγελία το 2004 έκλεισε την υπόθεση που είχε ανακινήσει το 1990, χωρίς να ανακοινώσει τα ονόματα των ενόχων και δίχως να αναγνωρίσει ως παθόντες τους συγγενείς των νεκρών. Στο Στρασβούργο οι οικογένειες των θυμάτων προσπάθησαν να αποδείξουν ότι η έρευνα που πραγματοποιήθηκε ήταν αναποτελεσματική και απαίτησαν την επανάληψή της. Οι ενάγοντες επικαλέστηκαν το άρθρο 2 της Σύμβασης («Δικαίωμα στη ζωή»). Ωστόσο, οι δικαστές αποφάσισαν ότι το θέμα αυτό δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητές τους.

Σύμφωνα με τον ειδικό του Πολωνικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Εουγκένιους Σμολάρ, «όσο δεν μπαίνει μια τελεία στην υπόθεση του Κατίν, αυτή θα αμαυρώνει τις σχέσεις των δύο χωρών, όχι τόσο σε κρατικό επίπεδο αλλά σε επίπεδο κοινής γνώμης». Εξηγεί δε, ότι «στην Πολωνία είναι πολλοί εκείνοι που δεν καταλαβαίνουν τη λογική της Ρωσίας. Μερικές φορές αυτή προβαίνει σε θετικά βήματα, δηλαδή εκφράζει τη συγγνώμη της, παραδίδει υλικό, ενώ άλλες φορές ενεργεί κατά τον σοβιετικό τρόπο, όπως συμβαίνει με το θέμα της απόφασης της Γενικής Στρατιωτικής Εισαγγελίας. Όσο αυτό συνεχίζεται, οι επικριτές της Ρωσίας στην Πολωνία θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος». Την στιγμή που η Ελλάδα έχει κλείσει εδώ και χρόνια την υπόθεση των αγνοουμένων της Κύπρου οι Πολωνοί κρατούν υψηλά το θέμα του Κατίν.