Επιστροφή στις ρίζες

Η ανθρωπότητα θα ξόδευε 10πλάσια ενέργεια και πόρους αν ανακάλυπτε κάθε φορά τη φωτιά. Η επιστημονική έρευνα οφείλει να μελετήσει την εμπειρία και τα λάθη του παρελθόντος και μετά να προχωρήσει σε έρευνα νέων ζητημάτων. Έτσι και η κοινωνική πρόοδος πρέπει να στηρίζεται σε επιτυχημένα πρότυπα και να απορρίπτει τα λάθη. Σήμερα, ο άνθρωπος - καταναλωτής ζει μέσα σε πόλεις - χαβούζες, απομονωμένος απο τους συνανθρώπους του, που αντί να τον βοηθούν... τον ενοχλούν ! Το πετυχημένο πρότυπο της παλιάς γειτονιάς ή -στην πόλη- της «αυλής» έχει ολότελα χαθεί ή ξεχαστεί. Μια εικόνα που σχεδόν έχει εξαφανιστεί πια από τις πόλεις και τα χωριά μας είναι τα μικρά αυτόνομα σπιτάκια, με τους λειτουργικούς χώρους, χωρίς περιττά «σαλόνια», χωρίς να ενοχλούν τους διπλανούς. Μια ζωή μέσα στο πράσινο και με έκδηλη διάθεση συνεργασίας σε καθημερινές στιγμές, με ευωδιαστούς μπαξέδες αλλά και με κοινό φούρνο! Σήμερα πια η γειτονιά εξαφανίστηκε γιατί οι αρχικοί «συγκάτοικοι» πέθαναν. Στη θέση τους ήρθαν οι απόγονοι, άνθρωποι μιας άλλης γενιάς, μιας άλλη κουλτούρας που παρασύρθηκαν απο τις επιταγές της εποχής και τα προβαλλόμενα πρότυπα της δήθεν προόδου... μακριά απο τη φύση και την συντροφικότητα. Ως συνέπεια αυτής της στροφής ο ανταγωνισμός δεν άργησε να κυριαρχήσει και η συντροφικότητα έμοιαζε πια σύμπτωμα ρομαντισμού και άρα... ελάττωμα! Η «ασθένεια» αυτή διείσδυσε ακόμα και μέσα στην οικογένεια. Ποια ήταν άραγε η αιτία; Μα πολύ απλά: η «βουλιμική κατανάλωση» που είχε τις ρίζες της σε χρόνια στερημένα αλλά κυρίως στην σοβαρή προσπάθεια της κερδοσκοπίας για αύξηση της επιπόλαιας και πρόχειρης κατανάλωσης, που της αποφέρει υπέρογκα κέρδη και πλούτη. Η εμμέσως επιβαλλόμενη εγωκεντρική κοσμοθεωρία των σύγχρονων ανθρώπων μεταφράστηκε και ως κατανάλωση για το «εγώ», χωρίς κριτήρια και με ανταγωνισμό προς όλους, συγγενείς και μη, εχθρούς αλλά και φίλους. Παραποιήθηκαν ακόμα και τα επιστημονικά δεδομένα, που «όφειλαν» να προσαρμοστούν πλήρως στους στόχους των κερδοσκοπικών παραγωγικών μεγαλοομάδων, αγνοώντας ή και θάβοντας τις παραδόσεις και τις ανακαλύψεις των προγόνων μας. Κάτι άλλο που συνέβη ήταν ότι παραγκωνίστηκε εντελώς και δίχως τύψεις η αλήθεια και το σωστό μπροστά στη μόδα και το «εγώ». Γι' αυτό, σήμερα φοράμε στενά παπούτσια παρ' όλο που δημιουργούν κότσι ή στενά ρούχα παρ' όλο που σταματούν την κυκλοφορία του αίματος. Οι περιπτώσεις νευρικής ανορεξίας που στέλνουν στον άλλο κόσμο κορίτσια σαν τα κρύα νερά, δεν εξαιρούνται απο τον «οδοστρωτήρα» της βιομηχανοποιημένης υποκειμενικής ομορφιάς. Αλλά το μεγάλο ζητούμενο είναι η συνεχώς αυξανόμενη και ανεξέλεγκτη «απαραίτητη» κατανάλωση, απόρροια της γενικότερης αντίληψης ανταγωνισμού! «Εγώ», δηλαδή, «πρέπει να είμαι μοδάτος για να επικρατήσω. Τρώω -στρουθοκαμηλίζοντας- το χειρότερο φαγητό αρκεί να είναι εύκολο και επώνυμο». Ένα καλά μελετημένο σχέδιο για να πληρώνω ακριβότερα, να καταναλώνω χειρότερη ποιότητα και να μην έχω έλεγχο τι παίρνω. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ενώ απο τον μικρό μαγαζάτορα ή αγρότη θα μπορούσε να πάρει απαντήσεις για πολλά πράγματα γύρω από το κάθε προϊόν, στο μεγάλο κατάστημα και δεν βρίσκει κανέναν για να ρωτήσει οτιδήποτε, κι αν βρει κάποιον εκείνος δεν ξέρει και δεν τον ενδιαφέρει να απαντήσει. Ο ιδρυτής και πρόεδρος μιας μεγάλης αλυσίδας ηλεκτρικών ειδών μου είπε κάποτε ότι όσο έβαζε σαν πωλητές τεχνικούς, που ήξεραν να λύνουν τις απορίες των πελατών, πουλούσε τρεις φορές λιγότερα προϊόντα απο όταν τους αντικατέστησε με απλούς υπαλλήλους, που δεν ήξεραν να απαντούν τις τεχνικές ερωτήσεις των πελατών. Απλά τους έχουν εκπαιδεύσει να δίνουν κάποιες τυποποιημένες απαντήσεις! Αυτό το μοντέλο κατανάλωσης έχει δημιουργήσει σήμερα τεράστια προβλήματα στους καταναλωτές. Αποδείχθηκε πλήρως η αποτυχία του και είναι πλέον σε σοβαρή κρίση. Παραμένει μόνο και μόνο επειδή συμφέρει την κερδοσκοπία και επειδή οι θιγόμενοι δεν σηκώθηκαν ακόμα απο τον καναπέ. Όσο το αποδεχόμαστε θα τρώμε ανεξέλεγκτα σκουπιδοτροφές, θα αγοράζουμε αγαθά άσχετα, που μένουν αχρησιμοποίητα λόγω βουλιμίας και ανταγωνισμού, θα αγοράζουμε αγαθά που κάνουν κακό σε μας και το περιβάλλον λόγω μόδας και θα πετούμε στα άχρηστα χρήσιμα αγαθά, που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η χρήση τους και κυρίως θα χρεωνόμαστε για να αγοράσουμε! Ο πατέρας μου κάθε Φθινόπωρο έψαχνε στα αγροκτήματα τα όσπρια της χρονιάς, το κατσικίσιο βούτυρο, το λάδι, την φέτα και πολλά άλλα αγαθά. Επειδή μέναμε σε πόλη και το ψυγείο μας ήταν αρχικά με πάγο και μετά μικρό για να χωρέσει τους ντενεκέδες με την φέτα, τους πηγαίναμε σε δημόσιο ψυγείο. Αυτό έχει αρχίσει και σήμερα δειλά δειλά να το εφαρμόζουν κάποιοι πρωτοπόροι, που προσπαθούν να αποδεσμευτούν από το ισχύον καταναλωτικό πρότυπο και έχουν κάποιες προσβάσεις στο χωριό. Άλλοι αγοράζουν από τα μικρά καταστήματα βιολογικών προϊόντων και από τις αντίστοιχες πρότυπες βιολογικές λαϊκές. Είναι μια πρώτη υγιής αντίδραση στην βουλιμική κατανάλωση όμως είναι αρκετό για να την ανατρέψει; Σήμερα ο καταναλωτής έχει καθημερινά να αντιμετωπίσει δεκάδες μέτωπα και ο χρόνος του είναι πολύ λίγος. Τρέχουμε όλοι σαν τον «Βέγγο» και έτσι υποβαθμίζουμε «αναγκαστικά» την ποιότητα στην διατροφή και την ζωή μας. Μας έχουν βάλει στο κανάλι του υπερκαταναλωτισμού που περιγράψαμε. Άρα δεν φτάνει μόνο να επιλέγουμε χώρο αγοράς αλλά και να αντιστρέψουμε τις ανάγκες μας. Για σκεφτείτε το πιο κάτω «φανταστικό» σενάριο. Πέντε φίλοι, πολύ δεμένοι μεταξύ τους, αποφασίζουν να αγοράσουν μια μικρή πολυκατοικία και να ζήσουν όλοι μαζί σε αυτή. Στο διπλό υπόγειο της πολυκατοικίας κατασκευάζουν τα ψυγεία. Αξιοποιούν την γεωθερμία. Την ταράτσα την κάνουν κήπο, βάζουν ανεμογεννήτριες και ηλιακά συστήματα ώστε να έχουν ηλεκτρική και θερμική ενέργεια. Ο ένας όροφος μετατρέπεται σε παιδότοπο. Ο άλλος όροφος μετατρέπεται σε καθημερινό με κοινή κουζίνα. Κι σ' έναν άλλο όροφο δημιουργείται το γυμναστήριο. Έχουνε μόνον δύο αυτοκίνητα διαφορετικών χρήσεων, γιατί επέλεξαν σταθμό μετρό κοντά τους. Αν χρειαστούν περισσότερα τα ενοικιάζουν. Κάθε πρωί παίρνει ο καθένας μαζί του το δισάκι του, που περιέχει και το φαγητό του. Μαγειρεύει μόνον ένας για όλους κάθε μέρα. Επίσης κάθε μέρα βρίσκεται τουλάχιστον ένας από τους ενήλικες στο σπίτι για να βοηθάει τα παιδιά, που τώρα έχουν την οικονομική άνεση να διαθέτουν παιδαγωγό σαν δάσκαλο κι όχι έναν απλό εργαζόμενο. Και πολλά άλλα θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε, σε αυτό το καθόλου φανταστικό σενάριο, που ήδη υπάρχει από πρωτοπόρες μικροομάδες. Βέβαια δεν πήγαν σε λύση πολυκατοικίας, αλλά βγήκαν στην ύπαιθρο, αγόρασαν ένα αγρόκτημα και ζουν μαζί στο Πήλιο, στην Μάκρη και σε εκατοντάδες περιοχές στην Ευρώπη και Αμερική. Αυτές τις ομάδες από δω και στο εξής θα τις ονομάζουμε «κοινότητες», γιατί η λέξη κοινότητα μόνον εκφράζει τους κοινούς σκοπούς και στόχους της ομάδας. Για τι κοινότητες όμως μιλάμε; Με λίγες λέξεις για εργασιακές, βιώσιμες, αυτόνομες, οικο-κοινότητες. Εργασιακές, γιατί ζουν από την εργασία τους και δεν είναι θρησκευτικές (μοναστήρια), προσκοπικές, και κυρίως παραγωγικές από την εξέλιξη των εργατικών ομάδων (team work) σε παραγωγικές κοινότητες. Βιώσιμες, γιατί πρέπει να είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες, να χρησιμοποιούν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, να παράγουν βιολογικά προϊόντα χωρίς εντατικοποίηση με φυσικό τρόπο, να ανακυκλώνουν τα υλικά τους, να είναι ενταγμένες στο φυσικό περιβάλλον. Αυτόνομες, γιατί τα περισσότερα αγαθά πρέπει να τα παράγουν στο εσωτερικό τους κυρίως την ενέργεια και την διατροφή. Τα υπόλοιπα απαραίτητα αγαθά θα γίνεται προσπάθεια να τα βρίσκουν ανταλλάσσοντας τα δικά τους αγαθά με άλλες κοινότητες. Οικο-Κοινότητες, γιατί βασικά θα ζουν μαζί (οικο, με την αρχαιοελληνική έννοια), έχοντας κοινούς στόχους, θα μεγαλώνουν τα παιδιά τους από κοινού και θα μοιράζονται διάφορες κοινές εργασίες. Στις Οικοκοινότητες αυτές ΔΕΝ θα υπάρχει η δικτατορία του πατριού, ο συγκεντρωτισμός της διοίκησης και η δημοκρατία της συνέλευσης. Θα υπάρχει η Ομοφωνία. Η κάθε προσωπικότητα θα είναι Άνθρωπος. Γι' αυτό η δυσκολία είναι η αρχική δημιουργία της κοινή ομάδας με την ίδια χημεία. Στις Οικοκοινότητες αυτές θα κυριαρχεί η συντροφικότητα, αντί για τον ανταγωνισμό και η μη κερδοσκοπία από την κερδοσκοπία. Δεν θα υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και κληρονομικότητα, χωρίς να αντιτίθεται αυτό με την προσωπική ιδιοκτησία. Θα υπάρχει κοινή ιδιοκτησία στην γη, στα βασικά παραγωγικά εργαλεία και μέσα. Ο καθένας θα δίνει ότι μπορεί και θα παίρνει αυτό που χρειάζεται. Τα νέα παιδιά με την γέννησή τους θα «προικίζονται» αυτόματα με την περιουσία της Κοινότητας, που θα την αξιοποιούν όσο είναι εκεί
Γιωργάκη Κωστή προέδρου ΒΙΟΖΩ