Μινωικές θάλασσες

Μπαρμπούνια, τόννοι, αχινοί, χταπόδια, κυνηγοί και σπάροι, από το τραπέζι των Μινωιτών στο... μικροσκόπιο των επιστημόνων. Δελφίνια, φύκια και άλλα είδη της θαλάσσιας ζωής του νησιού μας που κυριαρχούσαν στον κόσμο τους ξεπηδούν από τις τοιχογραφίες, που λες και ζωγραφίστηκαν χθες, από τα πανέμορφα αγγεία του λεγόμενου θαλάσσιου ρυθμού και από τις άλλες μορφές τέχνης που λες και αποπνέουν τη θαλασσινή αύρα που φυσάει από τους ωκεανούς του χρόνου και ξαναζωντανεύουν μετά από αιώνες ολόκληρους χάρη στη διεισδυτική ματιά των επιστημόνων. Μια από τις ανακοινώσεις που έγιναν στα πλαίσια του 7ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Ενυδρειολόγων, το οποίο διεξάγεται στις εγκαταστάσεις του κρητικού ενυδρείου «Θαλασσόκοσμος», από τον καθηγητή κ. Αναστάσιο Ελευθερίου, έφερε στο φως αυτή την άγνωστη για τους περισσότερους από εμάς πλευρά της μινωικής τέχνης, ειδικά εκείνης της Νεοανακτορικής Περιόδου, ανάμεσα στο 1500 και το 1450 π.Χ. Μελετώντας ορισμένες από τις πιο διάσημες τοιχογραφίες και έργα τέχνης της μινωικής Κρήτης, ο γνωστός καθηγητής αναγνώρισε ψάρια και θαλάσσια είδη που ακόμα και σήμερα πλουτίζουν το μαγευτικό κόσμο του Κρητικού και Λιβυκού Πελάγους.

Τα δελφίνια
Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η γνωστή ανά τον πλανήτη τοιχογραφία των δελφινιών από το μέγαρο της Βασίλισσας στο ανάκτορο της Κνωσού, όπου διακρίνονται ζωγραφισμένα με απόλυτο ρεαλισμό να κολυμπούν γύρω από τα γαλάζια δελφίνια ένας αξιοσημείωτος αριθμός μπαρμπουνιών και σπάρων, που αν μη τι άλλο αποτελούν μια χαρακτηριστική ένδειξη ότι αντανακλούν, εκτός από τη διακριβωμένη αγάπη των Μινωιτών για τη φύση, και τα γούστα τους στο τραπέζι... Τριγύρω τους, στα ίδια νερά του... χρόνου και της μινωικής κρητικής θάλασσας, βρίσκονται διάσπαρτοι αχινοί πάνω στους βράχους, που οροθετούν τη ρεαλιστική αυτή τοιχογραφία. Εξίσου εύγλωττη είναι μια άλλη μινωική παράσταση, επίσης «φρέσκο» από τη Φυλακωπή της Μήλου, που αποτελεί μια σχεδόν φωτορεαλιστική απεικόνιση χελιδονόψαρων, ενώ στην «τοιχογραφία του Ψαρά» από το μινωικό οικισμό στο Ακρωτήρι της Θήρας, είναι αναγνωρίσιμα στα χέρια του τα ψάρια που σήμερα αποκαλούμε «κυνηγούς».

«Θαλάσσιος ρυθμός»
Κάθε σχεδόν μορφή τέχνης της εποχής που υπακούει στα μοτίβα του λεγόμενου «θαλάσσιου ρυθμού» αναπαράγει μοτίβα που ανακαλούν στη μνήμη ψάρια και θαλάσσιους οργανισμούς όπως αργοναύτες, μικρά και μεγάλα χταπόδια, φύκια, τόννους, κοράλλια, θαλάσσιες ανεμώνες, τρίτωνες, αστερίες και σφουγγάρια. Η αναγνώριση των ειδών αυτών από τους επιστήμονες, κυρίως χάρη στο ρεαλισμό που διέκρινε τους Μινωίτες καλλιτέχνες, υποδηλώνει ότι τα περισσότερα από τα είδη αυτά που συναντάμε σήμερα στα νερά της Κρήτης ζούσαν και τη μινωική εποχή, αποτελώντας σίγουρα λιχουδιές τις οποίες απολάμβανε ο θρυλικός ή μυθικός Μίνωας και οι υπήκοοί του. Δεν είναι υπερβολή λοιπόν ο χαρακτηρισμός που χρησιμοποίησε ο κ. Ελευθερίου για τους Μινωίτες, αυτός των «πρώτων θαλάσσιων βιολόγων», αντανακλώντας την αγάπη των αρχαίων Κρητικών για το φυσικό περιβάλλον, το οποίο, κατά τραγική ειρωνεία, έριξε και την αυλαία του λαμπρού πολιτισμού που άνθησε στο νησί μας.