Μάχη του Μαραθώνα

Τέτοιες ώρες, πριν από 2.500 χρόνια, άρχισε να ανατέλλει η δόξα του Μαραθώνα. Το πρωί της 12ης Σεπτεμβρίου (ιουλιανό ημερολόγιο) του 490 π.Χ. «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι εστόρησαν χρυσοφόρων Μήδων δύναμιν».
Τόπος: Η πεδιάδα του Μαραθώνα (η τοπογραφία δεν συμπίπτει με τη σημερινή και η ταύτιση αρχαίων και σημερινών θέσεων είναι προβληματική)
Χρόνος: 490 π.Χ.
Ημερομηνία: Ξημερώματα 12ης Σεπτεμβρίου (με το ιουλιανό ημερολόγιο). Αυτή είναι σήμερα η κυρίαρχη εκδοχή, αν και μια άλλη, με διαφορετικούς υπολογισμούς του αρχαίου ημερολογίου, την τοποθετεί περίπου έναν μήνα νωρίτερα.
Αντίπαλοι: 9-10.000 Αθηναίοι (1.000 οπλίτες από κάθε αθηναϊκή φυλή, μείον η φρουρά, που έμεινε στην πόλη) και 1.000 Πλαταιείς. Οι εκτιμήσεις για τη δύναμη των Μήδων ποικίλλουν. Αρχαίες πηγές κάνουν λόγο ακόμη και για 600.000 Μήδους! Σήμερα θεωρείται ότι στη μάχη πήραν μέρος 25-30000. Ο Ηρόδοτος γράφει για «στρατόν που πολύν και ευ παρασκευασμένον». Το μοναδικό αριθμητικό στοιχείο που αναφέρει είναι ότι οι εισβολείς μεταφέρθηκαν από την Κιλικία με 600 πλοία.
Αρχηγοί: Ο Μιλτιάδης (επικεφαλής των δέκα Αθηναίων στρατηγών), ο Μήδος ευγενής Δάτις (ο Πέρσης Αρταφέρνης βρισκόταν στα πλοία ερχόμενος από την Ερέτρια)
Το μέτωπο: Η διάταξη των αντιπάλων υπολογίζεται από τους νεότερους γύρω στα 1.600 μέτρα. Οι εκτιμήσεις για την απόσταση που τις χώριζε ποικίλλουν (1.500 μέτρα ή λιγότερα). Η δύναμη των Μήδων συγκεντρωμένη στο κέντρο. Οι Αθηναίοι εφάρμοσαν την πρακτική πύκνωσης των άκρων και αραίωσης του κέντρου (λαβίδα).
Φάσεις: α) επίθεση Αθηναίων και Πλαταιών, β) κλείσιμο της αθηναϊκής «λαβίδας», γ) φυγή και καταδίωξη Μήδων στο έλος της περιοχής και στην ακτή.
Διάρκεια: Περίπου 3-4 ώρες.
Νεκροί: Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο σκοτώθηκαν 192 Αθηναίοι και 6.400 Μήδοι.
Απορίες προκαλεί η αναλογία των νεκρών. Ειδικά οι ελάχιστες απώλειες από τα φοβερά περσικά βέλη, όταν Αθηναίοι και Πλαταιείς βρέθηκαν εντός βολής (100-150 μ.) Η εξήγηση είναι ο αιφνιδιασμός και η μη έγκαιρη προετοιμασία των τοξοτών. Κρίνεται, επίσης, ότι η πλειονότητα των «βαρβάρων» σφαγιάστηκε κατά την καταδίωξή τους κι όχι στην κυρίως μάχη. Οι Αθηναίοι, αμέσως μόλις δόθηκε το σήμα της επίθεσης, όρμησαν τρέχοντας εναντίον των βαρβάρων. Το διάστημα που τους χώριζε δεν ήταν λιγότερο από οκτώ στάδια.Οι Πέρσες όταν τους είδαν να έρχονται εναντίον τους τρέχοντας, ετοιμάστηκαν να τους δεχτούν κι είχαν την εντύπωση ότι έπιασε τρέλα τους Αθηναίους και μάλιστα βαριάς μορφής, βλέποντας να είναι τόσοι λίγοι κι όμως να έρχονται με ορμή εναντίον τους χωρίς να έχουν ούτε ιππικό ούτε τοξότες.
Αυτά τα συμπεράσματα έβγαζαν οι βάρβαροι για τους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι όμως, αφού κατά πυκνές μάζες ήρθαν σε επαφή με τους βαρβάρους μάχονταν γενναία. Πρώτοι πράγματι αυτοί από όλους τους Ελληνες, όπως ξέρουμε, έτρεξαν με ορμή εναντίον των βαρβάρων και πρώτοι αντίκρισαν ατάραχοι την περσική ενδυμασία και κείνους που τη φορούσαν.