Συμπληρώνεται ακριβώς ένας αιώνας από τον θρυλικό ξεσηκωμό των αγροτών στον θεσσαλικό κάμπο στις 6 Μαρτίου (19 με το νέο ημερολόγιο) 1910. Η «επανάσταση» των κολίγων, με τους 12 νεκρούς και τους δεκάδες τραυματίες, σηματοδοτεί την απελευθέρωση του αγροτικού κόσμου από τον ζυγό των τσιφλικάδων. Μέχρι τότε οι γαιοκτήμονες εμφανίζονταν ανίκητοι και αδιασάλευτη η κοινωνική δομή της χώρας. Με δύο εκδηλώσεις θα εορτασθεί και φέτος η 100η επέτειος της εξέγερσης των Θεσσαλών κολίγων στο Κιλελέρ. Ο επίσημος εορτασμός θα γίνει την Κυριακή 21 Μαρτίου, ενώ μία εβδομάδα αργότερα εκδήλωση στο χώρο του μνημείου του αγρότη οργανώνει η Παναγροτική Αγωνιστική Συσπείρωση (ΠΑΣΥ).
Για μια ακόμη φορά οι συνδικαλιστές του ΚΚΕ ακολουθούν τη μοναχική πορεία τους με το δόγμα περί "αγωνιστικής καθαρότητας". Εμείς οι "βρώμικοι" ας γίνουμε πιο μαζικοί και ας αφήσουμε τους καθαρούς.
ΙστορικόΌταν το 1881 οι Τούρκοι αποχώρησαν από τη Θεσσαλία άφησαν πολλά προβλήματα πίσω τους. Το κυριότερο και πιο ιδιότυπο ζήτημα ήταν το αγροτικό. Έλληνες κεφαλαιούχοι – κυρίως ομογενείς - εμφανίστηκαν αμέσως ως ιδιοκτήτες τσιφλικιών, υποκαθιστώντας τους Οθωμανούς προκατόχους τους, ισχυριζόμενοι ότι είχαν αγοράσει τη γη από το τουρκικό δημόσιο με συμβόλαια που είχαν υπογραφεί στην Κωνσταντινούπολη. Με την ενσωμάτωση λοιπόν της Θεσσαλίας στην Ελληνική επικράτεια οι κολλήγοι βρέθηκαν σε πολύ δεινότερη θέση από εκείνη που βρίσκονταν επί Τουρκοκρατίας. Κι αυτό γιατί οι Έλληνες πλέον τσιφλικάδες επέμεναν ότι είχαν δικαιώματα απόλυτης κυριαρχίας σε όλη την ιδιοκτησία τους, ενώ οι καλλιεργητές - κολλήγοι είχαν περιπέσει σε καθεστώς δουλοπάροικου, αφού ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν στον τσιφλικά το 1/2 ή το 1/3 της παραγωγής και άλλα προϊόντα, ενοίκιο για τη βοσκή των ζώων τους και να στέλνουν μια γυναίκα για ζύμωμα.
Απ’ το 1908 ο θεσσαλικός κάμπος γίνεται αναμμένο ηφαίστειο, έτοιμο να ξεσπάσει. Οι αγρότες της Θεσσαλίας βρίσκονται σε διαρκή κινητοποίηση. Το Φλεβάρη του 1909 στην Καρδίτσα έγινε το πρώτο μεγάλο αγροτικό συλλαλητήριο. Μικρότερα συλλαλητήρια έγιναν τον ίδιο μήνα στα Τρίκαλα, Σοφάδες, Αγιά, Τύρναβο και Φάρσαλα. Στις αρχές του 1910 ο οργασμός κινητοποίησης γενικεύεται σ’ όλο το θεσσαλικό κάμπο.
Οι κολίγοι είχαν προγραμματίσει το Σάββατο, 6 Μαρτίου, πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα, με αφορμή τη συζήτηση του αγροτικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συρρέουν στην πόλη διαδηλωτές από τα γύρω χωριά. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ, κάπου 200 χωρικοί θέλησαν να επιβιβασθούν σε τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Ο διευθυντής των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, Πολίτης, που επέβαινε στο τρένο, τους το αρνήθηκε. Οι χωρικοί οργίστηκαν κι άρχισαν να λιθοβολούν το συρμό, σπάζοντας τα τζάμια των βαγονιών.
Το τρένο απομακρύνθηκε, αλλά σε απόσταση ενός χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από ομάδα 800 χωρικών. Οι άνδρες της στρατιωτικής δύναμης που ευρίσκοντο εντός του τρένου και μετέβαιναν στη Λάρισα για το συλλαλητήριο, διατάχθηκαν από τον επικεφαλής τους να πυροβολήσουν στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί εξαγριώνονται και τους επιτίθενται με πέτρες και ξύλα. Οι στρατιώτες ξαναπυροβολούν, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο ή κατ' άλλους τέσσερις χωρικοί και να τραυματισθούν πολλοί. Ανάλογα επεισόδια έγιναν και στο χωριό Τσουλάρ (σήμερα Μελία), με δύο νεκρούς χωρικούς και 15 τραυματίες.
Οι συμπλοκές μεταξύ άοπλων διαδηλωτών και δυνάμεων καταστολής επεκτάθηκαν και στη Λάρισα, όταν οι αγρότες πληροφορήθηκαν τα αιματηρά επεισόδια στο Κιλελέρ και το Τσουλάρ. Δύο κολίγοι έπεσαν νεκροί, όταν το ιππικό ανέλαβε δράση. Το συλλαλητήριο έγινε, τελικά, με ειρηνικό τρόπο στις 3 το μεσημέρι στην Πλατεία της Θέμιδος. Ο φοιτητής Γεώργιος Σχοινάς διάβασε το ψήφισμα της συγκέντρωσης, που απεστάλη στη Βουλή και την Κυβέρνηση. Οι αγρότες ζητούσαν άμεση ψήφιση του νομοσχεδίου για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών, ενώ εξέφρασαν τη βαθιά λύπη και οδύνη τους «για την άδικον επίθεσιν κατά του φιλήσυχου και νομοταγούς λαού, ής θύματα υπήρξαν άοπλοι και αθώοι λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».
Για τις ταραχές στο Κιλελέρ, στο Τσουλάρ και τη Λάρισα, πολλά άτομα συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν. Αρκετοί αγρότες αθωώθηκαν στη συνέχεια με βουλεύματα, ενώ συνολικά 62 διαδηλωτές παραπέμφθηκαν σε δίκη. Αθωώθηκαν όλοι στις 23 Ιουνίου 1910, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης.
Η εξέγερση του Κιλελέρ ξεσήκωσε κύμα συμπάθειας σε όλη τη χώρα, ενώ αυξήθηκε η κοινωνική πίεση για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος. Η πολιτική εξουσία δεν μπορούσε άλλο να κλείνει τα μάτια. Το πρώτο δειλό βήμα για τη λύση του προβλήματος έγινε το 1911 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που διαδέχθηκε τον Στέφανο Δραγούμη στην πρωθυπουργία. Πάρθηκαν ορισμένα νομοθετικά μέτρα υπέρ των κολίγων, αλλά απαλλοτριώσεις δεν έγιναν κι ένας λόγος ήταν οι πόλεμοι που ακολούθησαν. Μόνο μετά το 1923, όταν το πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, άρχισαν από την κυβέρνηση Νικόλαου Πλαστήρα απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μεγάλη κλίμακα.
Οι νεκροίΗ επίσημη εκδοχή
Ο αριθμός των νεκρών στην εξέγερση δεν είναι γνωστός. Αλλωστε καμιά έρευνα ποτέ δεν έγινε. Ο πρωθυπουργός Στέφανος Δραγούμης μετά το αιματοκύλισμα έκανε λόγο στη Βουλή για 5 νεκρούς. Η εφημερίδα «Πατρίς» με φιλοτσιφλικάδικες διαθέσεις γράφει για 8.
Τραγικός απολογισμόςΑπό τις περιγραφές όσων πήραν μέρος στους τέσσερις τόπους όπου χύθηκε αίμα (Κιλελέρ, Τσουλάρ, Πύλη Φαρσάλων και Λάρισα) προκύπτει ότι οι νεκροί, με τον θάνατο αργότερα τραυματιών, ήταν 12 - ίσως περισσότεροι και από 18, ενώ οι τραυματίες ξεπερνούσαν τους 50.
Τα γνωστά ονόματαΤα ονόματα των νεκρών αγροτών της εξέγερσης σπανίως αναφέρονται. Τα γνωστά και διασταυρωμένα είναι μόλις τέσσερα (Αντώνης Δημητρίου και Στέφανος Ακριβούσης ή Ευαγγέλου στο Κιλελέρ, Αθανάσιος Μπουκουβάλας ή Σαρτζελαριώτης στο Τσουλάρ και Αποστόλης Μπατάλας στην Πύλη Φαρσάλων).
Το συλλαλητήριο της ΛάρισαςΜετά το αιματοκύλισμα στο Κιλελέρ, το Τσουλάρ, την Πύλη Φαρσάλων και την πόλη της Λάρισας, οι αγρότες πραγματοποίησαν ειρηνικά το συλλαλητήριο τους στην πλατεία Θέμιδος.
Με ψήφισμα που ενέκριναν και έστειλαν στη Βουλή και την κυβέρνηση ζητούσαν: 1) την άμεση ψήφιση νόμου για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και τη διανομή τους, 2) την οικονομική ενίσχυση του Γεωργικού Ταμείου μέσω του οποίου θα γινόταν η εξαγορά των τσιφλικιών, 3) εκφράζανε βαθιά θλίψη και οδύνη για την «άδικον επίθεσιν κατά του φιλησύχου και νομοταγούς λαού», θύματα της οποίας «υπήρξαν άοπλοι και αθώοι λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».
Οι ψηφοφόροι στην Ισλανδία απέρριψαν μαζικά με ποσοστό 93% την συμφωνία για την αποπληρωμή ως το 2024 από το Ρέικιαβικ των 3,8 δισεκατομμυρίων ευρώ που χορηγήθηκαν από τη Βρετανία και την Ολλανδία ως αποζημίωση των πολιτών τους που είχαν καταθέσεις στην ισλανδική τράπεζα Icesave, η οποία χρεοκόπησε τον Οκτώβριο του 2008 μαζί με τον τραπεζικό τομέα της χώρας.
